فهرست این مقاله
صندوق بین المللی پول (IMF) چیست؟
«صندوق بین المللی پول» یا «IMF» که کوتاه شده عبارت «International Monetary Fund» است، یک «نهاد مالی» است که درست بعد از تمام شدن جنگ جهانی دوم به وجود آمد. این صندوق با هدف «ایجاد ثبات در ارزها و اقتصاد جهانی» کار خود را آغاز کرد.
در این مقاله از پالس نیوز، نگاهی عمیق‌تر به ماجرای این صندوق و ریزه‌کاری‌هایش می‌اندازیم و شما را با ماهیت آن بیشتر آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.
صندوق بین المللی پول چگونه کار می کند؟
بعد از جنگ جهانی دوم، زمانی که بیشتر کشورهای جهان در ویرانه‌های جنگ، غرق شده بودند و اقتصاد چه در سطح جهانی و چه در سطح ملی در حال فروپاشی بود، سران 44 کشور جهان دور هم جمع شدند تا راه نجاتی برای این ماجرا پیدا کنند. در طول آن جلسه، قرار بر این شد که هر کشور، مقداری از سود ناخالص داخلی خود را به عنوان سهمش از این صندوق پرداخت کند تا اگر خودش یا کشورهای دیگر برای حفظ ثبات پولشان به وام نیاز داشتند آن را از همین صندوق بگیرند.
بخش جالب دیگر در مورد این صندوق، میزان حق رای اعضا بود. این حق رای بر اساس میزان سرمایه‌ای که در این صندوق می‌گذاشتند تعیین می‌شد؛ مثلا بیشترین حق رای در این صندوق متعلق به «آمریکا» است. چون پول زیادی را وارد صندوق کرده است.
ماجرای تعهد برتون وودز آمریکا چیست؟
این ماجرا به تعهد آمریکا برای پرداخت طلا در عوضِ دلار برمی‌گردد. این تعهد که «برتون وودز» (Bretton Woods system) نام داشت یکی از لاف‌های آمریکا در زمان تشکیل صندوق بین المللی پول بود.
آمریکا در آن زمان، بیش از 75 درصد طلای جهان را در اختیار داشت. به همین دلیل می‌‌خواست «IMF» بر پایه طلا و دلار باشد. آمریکا ادعا می‌کرد که می‌تواند به ازای هر دلار، مقدار مشخصی طلا بپردازد و هیچ مشکلی در آینده پیش نمی‌آید.
ایالات متحده، فکر این را نکرده بود که شاید روزی بیشتر از طلاهایی که دارد دلار خرج کند. به همین دلیل وقتی این اتفاق افتاد، ماجرای معادل سازی دلار و طلا را از اساس، نابود کرد!
چرا صندوق بین المللی پول، هدف خود را تغییر داد؟
با هم گفتیم که هدف اصلی این صندوق، حفظ ثبات و ارزش پول‌های ملی و بین‌المللی بود. این هدف تا زمانی که «نیکسون» رئیس جمهور وقت آمریکا یک طرفه همه چیز را خراب نکرده بود ادامه داشت. ماجرا از این قرار بود که در یک بازه زمانی، آمریکا به یک وارد کننده بسیار بزرگ تبدیل شد و تمام پرداختی‌ها را با پول ملی خودش یعنی «دلار» انجام داد. این موضوع را هم به یاد داشته باشید که تا قبل از این زمان، آمریکا گفته بود که در ازای هر یک دلار، مقدار مشخصی طلا دارد.
وقتی آمریکا دید که کشورهای مختلف، بیش از اندازه‌ای که او در خزانه‌اش طلا دارد، دلار دارند، کلا منکر ماجرا شد و اعلام کرد که دیگر در ازای دلار، طلا نمی‌دهد. به این ترتیب، کشورهایی که به خیال خودشان با ذخیره کردن دلار به طور غیر مستقیم، طلا ذخیره کرده بودند با مُشتی کاغذ بی‌خاصیت روبه‌رو شدند که دیگر هیچ کس بابت آنها طلایی نمی‌پرداخت!
به دنبال این ماجرا، ماهیت و هدف صندوق بین المللی پول هم زیر سوال رفت. چون دیگر ارز کشورها ثبات خود را از دست داده بودند و امکان نداشت که چیزی درست شود. به همین دلیل، به جای آنکه صندوق را منحل کنند، هدف آن را تغییر دادند.
اهداف جدید IMF چه بودند؟
این صندوق از سال 1978 سه هدف کلی را برای خودش در نظر گرفته است:
نظارت بر اوضاع اقتصادی کشورهای عضو
اولین وظیفه‌ای که این صندوق برای خودش در نظر گرفت که البته بی‌شباهت به عملکرد گذشته آن قبل از شوک نیکسون بر دلار نیست، زیر نظر گرفتن سیاست‌های مالی و اقتصادی کشورهای عضو صندوق بود. این صندوق معتقد است که اگر کشورهای عضو، داده‌های مربوط به وضعیت اقتصادی خود را به شکلی شفاف ارائه کنند، می‌توانند مسیر ایجاد همکاری در سطح بین المللی را بسیار هموارتر سازند.
کمک به ساخت زیرساخت های اقتصادی
این هدف برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات زیرساختی و کمک به ساخت سیاست‌های اقتصادی کشورهایی است که هم عضو این صندوق هستند و هم از نظر اقتصادی دچار مشکلات زیرساختی و فنی شده‌اند. این صندوق با آموزش و کمک به راه‌اندازی این زیرساخت‌ها وظیفه خود را در قبال این کشورها انجام می‌دهد.
دادن وام به کشورهای عضو
کشورهایی که عضو این صندوق هستند و به دلیل‌های ریز و درشتی مثل: «بالا بودن بدهی‌های بین المللی»، «در خطر قرار گرفتن ارزش پول ملی» یا «ناتوانی در پرداخت هزینه‌های جاری کشور به دلیل‌هایی مثل «بحران کرونا»» به پول یا تسهیلات نیاز داشته باشند، می‌توانند از این صندوق، وام بگیرند.
البته تصویب پرداخت کردن یا نکردن این وام‌ها بر اساس حق رای کشورهای عضو انجام می‌شود؛ مثلا آمریکا که هنوز هم بیشترین مقدار حق رای را دارد حرف آخر را در دادن یا ندادن وام به کشورها می‌زند.
شرایط دریافت وام از صندوق بین المللی پول چیست؟
شرایط گرفتن وام از این صندوق، به سادگی گرفتن وام از بانک‌ها نیست. چون این ماجرا در سطح بین المللی اجرا می‌شود و وثیقه‌های آن هم بسیار متفاوت هستند. این صندوق، تنها در صورتی به یک کشور وام می‌دهد که آن کشور تغییرهایی اساسی و حتی کلان را در سیاست‌های اقتصادی خود پیاده سازی کند.
اما از آنجا که ابرقدرت‌های جهان هم عضو این صندوق هستند و گاهی منافع آنها در ضعیف شدن کشورهای دیگر نهفته است نمی‌توان انتظار داشت که همه چیز بدون هیچ چشم داشت یا بازی‌های سیاسی پیش برود.
مثلا شرط «IMF» برای دادن وام به کشور «پاکستان» این بود که بودجه دفاعی خود را کم کند. در حالی که این موضوع، بیشتر از اینکه رنگ و بوی اقتصاد دهد، شکل یک اقدام نامحسوس سیاسی را به خود گرفته است.
ماجرای اجماع واشنگتن چیست و چه ارتباطی با IMF دارد؟
سه موسسه که شامل «صندوق بین المللی پول»، «بانک جهانی» و «خزانه داری آمریکا» می‌شوند در سال 1980 دست به دست هم دادند تا با تحت فشار گذاشتن دولت‌ها و ایجاد چند شرط، آنها را مجبور کنند تا در تصمیم‌های اقتصادی‌شان تغییراتی را به وجود بیاورند.
به مجموعه این شرط‌ها که در عوضِ دادن تسهیلات و وام به کشورهای ضعیف یا دچار مشکل به آنها تحمیل می‌شد «اجماع واشنگتنی» یا «Washington Consensus» می‌گویند. این شرط‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
ایجاد «ریاضت اقتصادی» با کاهش هزینه‌ها یا افزایش درآمدهای کشور
تلاش و تمرکز مستقیم دولت روی کشف و استخراج منابع ملی و صادرات آنها
کاهش ارزش پول ملی
راه‌اندازی تجارت آزاد به وسیله برداشتن مانع‌های صادرات و واردات
ساده کردن فرایند سرمایه گذاری داخلی و خارجی و تشویق سرمایه گذاران با هدف ایجاد ثبات در بازار سرمایه گذاری
تلاش برای صرفه‌جویی در بودجه دولت
حذف کنترل دولت روی قیمت‌ها
حذف تمام انواع یارانه‌ها
تمرکز روی تقویت خصوصی سازی
واگذاری تمام یا بخش بسیار زیادی از شرکت‌های دولتی به بخش خصوصی
محافظت کردن از حق و حقوق سرمایه گذاران خارجی و جذاب کردن ماجرای سرمایه گذاری در داخل کشور
مبارزه با فساد
تلاش برای بهتر حکومت کردن
ممنوع بودن استفاده از ارزهای رمزنگاری شده در کشور
صندوق بین المللی پول از همین شرایط برای دادن وام به کشورهای عضو استفاده می‌کند.
عضویت در صندوق IMF چه مزایایی دارد؟
بیایید نگاهی به مزایای این ماجرا بیندازیم:
امکان حق برداشت مخصوص
این امکان که «SDR» یا «Special Drawing Right» نامیده می‌شود نوعی واحد غیر رسمی است که بر اساس آن میزان دارایی هر کشور در صندوق، نمایش داده می‌شود؛ مثلا دارایی ایران در این صندوق 3567 میلیون «SDR» است که تقریبا برابر با پنج میلیارد دلار است.
استفاده اعضا از داده‌های ویژه
صندوق بین المللی پول به خاطر ماهیت و روش کارش به داده‌های بسیار جالبی از کشورهای مختلف دسترسی دارد. هیچ نهاد مالی مشابهی به چنین داده‌هایی با این دقت و گستردگی دسترسی ندارد. این داده‌ها فقط در اختیار اعضای صندوق قرار می‌گیرند.
شرکت کردن اعضا در پروژه‌های آموزشی صندوق
یکی از رسالت‌های این صندوق، آموزش زیرساخت‌های مالی و سیاست اقتصادی است. اعضای این صندوق می‌توانند افرادی از خودشان را برای استفاده از جدیدترین آموزش‌ها به این صندوق بفرستند.
اعضا زودتر از بقیه با خبر می‌شوند!
از ویژگی‌های خوب این صندوق آن است که اعضای آن از آخرین و جدیدترین اخبار حوزه مالی و اقتصادی جهان با خبر می‌شوند. این خبرها به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که نخ اقتصادشان به یک مو بند است بسیار مفید و ارزشمند جلوه می‌کند.
فرصتی برای گفتگوی اقتصادی تمدن‌ها
هر کدام از اعضای صندوق، نماینده یک کشور مستقل هستند. این صندوق، فرصتی ناب برای گفتگوی جهانی در زمینه‌های اقتصادی و تحول مالی را به وجود می‌آورد.
معایب عضویت در این صندوق کدامند؟
در کنار ویژگی‌های مثبت، این صندوق، چند ویژگی منفی هم دارد که گاهی می‌تواند تمام ویژگی‌های مثبت را کنار بزند. بیایید نگاهی به آنها بیندازیم و ببینیم که آیا این صندوق واقعا ارزشمند است؟
اهداف صندوق در برابر اهداف کشورها
این صندوق، فقط به اهداف خودش اهمیت می‌دهد. به همین دلیل، گاهی تصمیم‌هایی در مورد ارزها می‌گیرد که کاملا به ضرر اقتصاد کشورهای عضو است.
وام‌های پر دردسر
همان طور که با هم گفتیم، گرفتن وام از این صندوق می‌تواند یک کشور را زیر بار گرفتن تصمیم‌هایی ببرد که از نظر ملی، سیاسی و اقتصادی آن را به تنگنا بکشاند.
پختن یک نوع آش برای همه مزاج‌ها!
این صندوق به تمام کشورهای عضو، بدون توجه به اوضاع اقتصادی و سیاسی، یک نوع توصیه مشابه سیاسی و اقتصادی می‌کند. روشن است که راهکارهای اقتصادی یک کشور ثروتمند مثل آمریکا یا ژاپن به درد کشوری مثل ایران نمی‌خورد.
سهم‌های نابرابر و تصمیم‌های سخت
سهم کشورهای قدرتمند و بزرگ مثل آمریکا، ژاپن و حتی چین از کشورهای دیگر این صندوق بیشتر است. چون پول بیشتری را وارد صندوق کرده‌اند. این ماجرا به آنها حق رای بیشتری می‌دهد.
در نقطه مقابل، کشورهای دیگری مثل «سودان»، «پاکستان»، «ایران» و … که واریزی کمتری داشتند به همان اندازه، حق رای کمتری دارند. این موضوع باعث می‌شود که دو جریان متفاوت از کشورهای قوی و ضعیف در این صندوق شکل بگیرد.
IMF پول خود را از کجا می‌آورد؟
بیایید ببینیم این صندوق چگونه منابع مالی خود را به دست آورده است. نکته‌ای که باید بدانید این است که وام یا تسهیلات دادن همیشه با دریافت سود همراه است و همین ماجرا می‌تواند آورده‌های بیشتر را برای این صندوق به دنبال داشته باشد. و اما منابع:
از محل ذخیره اعضا
اولین بخش از صندوق همان حق سهمیه‌هایی هستند که اعضای صندوق هنگام ورود به آن می‌پردازند. نکته قابل توجه در مورد این پرداختی‌ها آن است که اگر کشور پرداخت کننده با مشکلات مالی روبه‌رو شود می‌تواند سهم خودش را بدون قید و شرط بردارد.
دادن اعتبار به کشورهای عضو
در صندوق بین المللی پول، به ازای هر کشور، چهار واحد سهمیه اعتباری وجود دارد. اعضای صندوق به شرط آنکه از سیاست‌های اقتصادی این صندوق پیروی کنند می‌توانند به اندازه 100 درصد سهمیه خودشان در صندوق را به صورت اعتبار دریافت کنند و سپس آن را در قسط‌های مشخص به صندوق برگردانند.
پرداخت تسهیلات مالی اضافی
این صندوق به کشورهایی که اوضاع اقتصادی خراب‌تری دارند و ریشه این مشکلات در نابه‌سامانی‌های موجود در اقتصاد ملی آنها است، وام‌های بزرگتری می‌پردازد. این کشورها می‌توانند تا 140 درصد از سهمیه خودشان را به صورت وام دریافت کنند. البته به شرط آنکه علاوه بر پیروی از سیاست‌های اقتصادی صندوق و اجرا کردن آنها در کشورشان این وام را در یک بازه 10 ساله به صندوق برگردانند.
وام دادن از منابع فرعی صندوق
این صندوق مقداری منابع اضافی هم دارد که آنها را با عنوان «منابع گسترش یافته» صدا می‌زند. کشورهایی که مشکلشان با دو وام بالا حل نشود از محل این منابع، وام می‌گیرند.
وام‌هایی مخصوص برای کشورهایی مخصوص
«IMF» تعدادی وام ویژه و تسهیلات برای کشورهایی که تولید کننده مواد اولیه در جهان هستند در نظر گرفته است. در کنار این ماجرا، کشورهای صنعتی هم نوع ویژه‌ای از وام را دریافت میکنند. هدف صندوق بین المللی پول از این نوع وام‌ها حمایت از چرخه تولید در جهان است.
صندوق بین المللی پول و بانک جهانی چه فرقی با هم دارند؟
بانک جهانی، مجموعه‌ای بود که توسط همان 44 کشور موسس صندوق بین المللی پول، راه‌اندازی شد. هدف از ایجاد این بانک، بازسازی کشورهای آسیب دیده در طول جنگ جهانی بود. ولی رفته رفته اهداف بزرگتری مثل موارد زیر هم در آن شکل گرفتند:
دادن وام به کشورهای در حال توسعه برای بالا بردن سرعت پیشرفت در آنها
تشویق سرمایه گذارهای خارجی به سرمایه گذاری در کشورهای عضو این بانک
کمک به رشد و توسعه تجارت بین المللی
و …
بنابراین به زبان ساده می‌توان گفت که بانک جهانی از نظر مقدار سرمایه در دسترس، کارهایی که انجام می‌دهد و توانایی‌هایی که دارد بسیار بزرگ‌تر و گسترده‌تر از صندوق بین المللی پول است.
واکنش جدید IMF به ارزهای دیجیتال
«گیتا گوپینات» (Gita Gopinath) اقتصاددان ارشد صندوق بین المللی پول از ارزهای دیجیتال حمایت کرد. در واقع، رویکرد این صندوق به ارزهای دیجیتال به سمت و سوی معامله و استفاده از آن در چهارچوب قانون پیش می‌رود. می‌توان امیدوار بود که با حمایت این مجموعه بین المللی از ارزهای دیجیتال، آینده آنها روشن‌تر از قبل شود.
راه‌اندازی شبه رمز ارزی «Learning Coin» که به طور مشترک توسط صندوق بین المللی پول و بانک جهانی ایجاد شده است یکی از تلاش‌های جالب این موسسه‌ها برای کنار آمدن با ارزهای دیجیتال است. البته این شبه ارز هیچ جا به جز بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، ارزش ندارد. بنابراین، نمی‌توان آن را یک رمز ارز واقعی به حساب آورد.
جالب اینجا است که «ممنوع بودن استفاده از ارزهای دیجیتال» یکی از شرط‌های اصلی این صندوق برای وام دادن به کشورهای عضو است. باید دید این تناقض تا کجا پیش می‌رود.
جایگاه ایران در صندوق بین المللی پول کجا است؟
کشور ما یکی از آن 44 کشوری بود که در زمان راه‌اندازی این صندوق حضور داشت و آن را تشکیل داد. سهم اولیه ما در این صندوق، 25 میلیون دلار بود. ایران هنوز هم در این صندوق فعال است.
جمع‌بندی نکته های گفته شده در این مقاله
IMF یک نهاد مالی است که درست بعد از جنگ جهانی دوم با هدف ساخت دوباره کشورها و ترمیم اقتصاد جهان به وجود آمد.
در ابتدا فقط 44 کشور موسس در این صندوق عضو بودند. هر کدام از آنها بخشی از سود ناخالص داخلی خود را در این صندوق گذاشتند و به آن رسمیت بخشیدند.
«برتون وودز» تعهد آمریکا به کشورهای عضو بود که به آنها اطمینان می‌داد در عوضِ هر دلاری که در دست دارند می‌توانند مقدار مشخصی طلا بگیرند. مدتی بعد، رئیس جمهور وقت آمریکا یعنی «نیکسون» این تعهد را به صورت یک طرفه شکست!
اهداف جدید صندوق بین المللی پول شامل «نظارت بر اوضاع اقتصادی کشورهای عضو»، «کمک به ساخت زیرساخت‌های اقتصادی» و «دادن دام به کشورهای عضو» می‌شدند.
شرایط دادن وام به کشورهای عضو «IMF» آن کشورها را زیر بار تغییرات کلان اقتصادی و حتی سیاسی می‌برد.
مواردی مانند: «امکان حق برداشت مخصوص»، «استفاده اعضا از داده‌های ویژه»، «شرکت کردن اعضا در پروژه‌های آموزشی صندوق»، «با خبر شدن از جدیدترین اخبار اقتصادی جهان قبل از بقیه» و «فرصتی برای گفتگوی اقتصادی تمدن‌ها» جزو مزیت‌های عضو بودن در این صندوق هستند.
از معایب این صندوق می‌توان به مواردی مثل «اهداف صندوق در برابر اهداف کشورها»، «وام‌های پر دردسر»، «پختن یک نوع آش برای همه مزاج‌ها!» و «آثار منفی سهم‌های نابرابر» اشاره کرد.
با وجود آنکه یکی از شرط‌های صندوق بین المللی پول برای وام دادن به کشورها استفاده نکردن از ارزهای دیجیتال است ولی اقتصاددان‌ها و حتی رئیس این صندوق در حال تغییر دادن نگرششان نسبت به ارزهای دیجیتال هستند.
نظر شما چیست؟
فکر می‌کنید درخواست وام پنج میلیارد دلاری ایران از این صندوق پاسخ داده می‌شود؟
سوالات متداول
کار اصلی IMF چیست؟این صندوق، یک نهاد مالی بین المللی است که به کشورهای عضو خود برای دستیابی به ثبات مالی و پیشرفت اقتصادی کمک می‌کند. «IMF» این کار را با حمایت از سیاست‌های اقتصادی که باعث ثبات پول، ایجاد اشتغال و رفاه ملی می‌شوند انجام می‌دهد.
اکنون تعداد اعضای صندوق بین المللی پول چقدر است؟این صندوق ابتدا با 44 عضو آغاز به کار کرد؛ اما اکنون 190 کشور که عضو سازمان ملل متحد هستند، در این صندوق حضور دارند.
صندوق بین المللی پول، نوعی بانک جهانی یا خیریه بین المللی است؟خیر. با وجود اینکه این صندوق به کشورهای مختلف عضو، وام می‌دهد ولی سازوکار آن هیچ ارتباطی به بانک ندارد. از طرفی، خیریه بین المللی هم نیست.
آیا ایران هم از صندوق بین المللی پول، وام گرفته است؟بله. ما تاکنون سه بار برای گرفتن وام از این صندوق درخواست داده‌ایم. بار اول، سال 1956 و بار دوم 1962 بود که هر دوی این وام‌ها از سوی صندوق بین المللی پول، تایید و پرداخت شدند. البته ما هم آنها را به موقع تسویه کردیم. در طول چهل سال گذشته یعنی بعد از انقلاب اسلامی، ایران فقط یک بار برای گرفتن وام 5 میلیارد دلاری از این صندوق اقدام کرد. البته آن هم به دلیل خسارت‌های ویروس کرونا بود. تا لحظه نگارش این مقاله، هنوز این وام تصویب نشده است.
توجه: با وجود اینکه دو صرافی کوینکس و کوکوین هر دو فعلا بدون نیاز به تغییر IP فعالیت میکنند اما بهتر است برای امنیت بیشتر از IP ثابت خارج از ایران استفاده کنید.
برای ورود به صرافی کوینکس حتما باید با IP خارج از ایران وارد شوید.
به این مقاله امتیاز دهید تا با کمک شما کیفیت آن را بسنجیم
ترتیبی که برای خواندن مقالات” بانک مرکزی “به شما پیشنهاد می‌کنیم:
اولین باشید که نظر می دهید